Sintetičke droge su vještački proizvodene supstance koje se sintetišu iz postojećih supstanci (prekursora), pri čemu se mijenja njihova hemijska struktura. Njihovu pojavu vežemo za poslednju deceniju prošlog vijeka, a ono što sigurno kao ljekar mogu tvrditi je da će to biti droge 21. vijeka, saopštio je za „Dan” Danilo Jokić, subspecijalista za bolesti zavisnosti. Jokić kaže da sintetičke droge izazivaju specifično dejstvo i efekte na čovjeka kao i da su ti efekti jači i brojni od prirodnih psihoaktivnih supstanci.
– Te droge su jeftine za proizvodnju i prodaju se pod veoma „atraktivnim” imenima. Termin „dizajnirane” droge, uveden je na predlog profesora Hendersona sa Univerziteta na Kaliforniji, koji je prvi predvidio opasnost od njihovog štetnog djelovanja i brzog širenja. Američka uprava za kontrolu ljekova (DEA) upotrebljava termin „analozi kontrolisanih supstanci”, ali ni jedan naziv nije precizan niti dovoljan naučan. Javnost treba da zna da sintetičke droge proizvode tzv. „kuhinjski hemičari”, koji rade u ilegalnim laboratorijama smještenim u napuštenim zgradama, garažama ili stanovima, gdje je rizik kontaminacije veoma visok. Često su i rastvori biološki i hemijski kontaminirani, pa se dobijaju nedovoljno čiste supstance, lošeg kvaliteta. Dovoljno je da se neka od faza sinteze produži ili da se supstanca pregrije, pa se dobija izuzetno opasan otrov – navodi Jokić.
• Da li su sve sintetičke droge iste, istog porijekla jer u lajičkoj javnosti se uglavnom pominje desetak imena iz uličnog slenga?
– Sve sintetičke droge su različitog porijekla i proizvedene na bazi prekursora prirodnih supstanci. Mogu se klasifikovati prema hemijskoj strukturi ili prema farmakološkom dejstvu. Farmakološka podjela je veoma složena, prvenstveno zbog mnogobrojnih dejstava tih droga na čovjeka. Danas u svijetu, registrovano je na hiljade sintetičkih supstanci. Podijeljene su na „psihotomimetski fenetil amini” – MDMA (Ectasy, Adam, HTC), MDA (Zen, Love) i MDEA (Eve), zatim na „stimulansi CNS a” – norefedron (CAT), efedron (Jeff), N-dimetilamfetamin (Speed), Crystal, tu su i „sintetički opioidi” – analozi meperidina (MPPP, MPTM), „analozi fentanila” (sintetički heroin, novi heroin), „propamid” (Poison, China White). Tu su i „LSD analozi”–morfolinski derivat (LSM), „psihotomimetski indolalkilamini”– (DMT, DET, psilocin, psilocibin), „sintetički kanabinoidi” – Superhach, „fenciklidin” (PCP) – Ketamin/Ketalar, „fenciklidin” - (Angel Dust, Cadillac), GHB (tečni ekstazi G) i „metakvalon” (Sopors).
• Kako sintetičke droge djeluju na organizam mladog čovjeka i kakve su njihove posljedice?
– U samoj podjeli možemo da vidimo da su neke od ovih sintetičkih droga kao i prirodne supstance psihostimulansi, deliranti, halucinogeni i depresori CNSa. Ovo nam govori da paleta farmakoloških dejstava na CNS čovjeka mogu biti vrlo različita. Njihova dejstva se kreću kod ekstazija od psihičkih manifestacija (euforija, govorljivost, nemir, konfuzija, agresivnost i paranoja) do fizičkih manifestacija (pojačani refleksi, povišen krvni pritisak, kardiovaskularne smetnje, redukcija apetita, ubrzano disanje, nevoljni pokreti, nesanica, znojenje, hiperseksualnost) do znakova predoziranja (konvulzije, agitiranost, poremećaj ritma rada srca i disanja, proširenih zenica, suvih usta, ishemija CNSa, halucinacija i impotencije). Kod sintetičkih opioida (novi heroin) imamo izražene psihičke manifestacije (neosjetljivost na bol, redukovana anksioznost, smanjenje libida) a od fizičkih (suženje zenica, mučnina, grčevi, povraćenje i poremećaj varenja), uz znake predoziranja (bradikardija, depresija disanja i koma). LSD može dati psihičke manifestacije (halucinacije, paranoja, deluzije, nesanica, suicidne ideje, nekontrolisan smijeh ili plač i brze promjene raspoloženja), kao i znake predoziranja (depersonalizacija, iluzije, napade panike, strah od ludila i smrti). Ono što je neophodno navesti je da dejstva pojedinih sintetičkih droga mogu biti jača i do hiljadu puta u odnosu na njihove prirodne prekursore. Ovo samo govori da i zavisnost kod sintetičkih droga biva mnogo brža nakon njihovog uzimanja kao da su i komplikacije i posljedice na organizam čovjeka mnogo opasnije.
• Kakav je proces liječenja kod sintetičkih droga i da li mi u Crnoj Gori imamo kadrove i institucije spremne za droge 21. vijeka?
– Kao i kod liječenja od prirodnih psihoaktivnih supstanci proces liječenja je dug, neizvjestan i nažalost sa vjerovatnoćom trajnih posljedica po centralni nervni i kardiovaskularni sistem. Neophodno je odmah nakon primjetnih znakova kod pacijenta obratiti se stručnjaku za bolesti zavisnosti. U procesu liječenja osim medikametozne terapije uključuje se i individualna i porodična psihoteterapija, grupna i terapija uz pomoć strukturisane porodične i socijalne mreže.N.S.